HASTA ÜNİTESİNİN VE HASTA YATAKLARININ ÖZELLİKLERİ VE DÜZENLENMESİ

Hastanın kendisini hastanede rahat ve güvende hissetmesi için hasta ünitesinin uygun şartlarda düzenlenmesi önemlidir. Hasta üniteleri kuruma göre değişiklik gösterir. Hasta ünitesi düzenli ve tertipli olmalıdır.

Hasta, odada bulunan eşyalara kolay ulaşabilmeli ve kullanım özelliklerini bilmelidir. Hasta odaları, tek yataklı olabileceği gibi hastanenin özelliğine göre çok yataklı da olabilir.

Hasta ünitesinin özellikleri

• Hasta ünitesi, hastanın fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarına cevap verecek ve sağlık personelinin  rahat  çalışmasına olanak sağlayacak özellikte olmalıdır.

• Tek yataklı hasta odaları en az dokuz metrekare, birden çok yataklı hasta odaları, hasta yatağı başına en az yedi metrekare olmalıdır.
• Hastanın özel eşyalarını koyabileceği, yer kaplamayan gömme dolap olmalıdır.
• Her hastanın başucunda, gerektiğinde kullanabileceği bir zil veya hemşirenin görebileceği özellikte kapı üzerinde ışık bulunmalıdır.
• Hasta ünitesinin havalandırması ve oda aydınlatması yeterli olmalıdır.
• Odanın duvar rengi hastayı rahatlatacak şekilde doğal, yumuşak ve pastel renklerden seçilmelidir.

• Hasta   odaları, doğrudan ve yeterli gün ışığı ile aydınlanabilecek konumda, taban ve duvarları düzgün ve kolay temizlenebilecek nitelikte ve dezenfeksiyona elverişli olmalıdır.
• Yer döşemelerinde, dayanıklı, kaygan olmayan ve gürültüyü engelleyen malzemeler tercih edilmelidir.

• Hasta odası için tercih edilen mobilyalar kolay temizlenebilen, dayanıklı ve gerektiğinde kolay taşınabilen özellikte olmalıdır.
• Hasta odalarında duş, tuvalet ve lavabo olmalıdır.

Hasta ünitesinin düzenlenmesi

Hasta odası düzenlenirken;

• Fiziksel çevrenin düzenlenmesi,
• Odaların havalandırılması,
• Aydınlatılması,
• Isı ve nemin iyi ayarlanması göz önünde bulundurulmalıdır.

Fiziksel çevrenin düzenlenmesi

Fiziksel çevre, insan sağlığı ve davranışları üzerine etkilidir. Fiziksel çevrenin düzenlenmesi, hastanın kendini güvende hissetmesini, hastanede oluşacak zararlardan (kazalar, enfeksiyon vb.) korunmasını ve tedavi sürecinde rahat olmasını sağlar. Fiziksel çevrenin düzeni, bireyi rahatlatıcı özellikte olmalıdır (örneğin; perdelerin renginin duvar rengi ve mobilyalarla uyumlu olması).

Hasta odasında;

• Her hasta için odada kullanışlı, rahat bir yatak olmalı,
• Hasta yatakları odanın özelliğine göre pencerenin yakınına yerleştirilmeli,
• Pencerelerde, duvar ve eşya rengiyle uyumlu, yıkanabilir özellikte tül ve güneşlik olmalı,
• Hastanın mahremiyetine saygı göstermek amacıyla çok yataklı odalarda paravan bulunmalı,
• Hasta yatağının başucunda çekmeceli etajer olmalı,
• Her hasta odasında en az bir lavabo olmalı,
• Her hastanın oturabileceği bir sandalye olmalıdır.

Hasta odalarında telefon, televizyon gibi iletişim araçları da olabilir.

Odaların havalandırılması

Kapalı odanın havası; odada bulunanların çıkardıkları nefes, ter, koku, ısı, nem ile çevreye saçtıkları mikroorganizmalar tarafından kirlenir. Havanın oksijeni azalır ve karbondioksiti artar. Bu durumda odanın havalandırılması gerekir. Yaşanılan ortamda; temiz hava, nem ve ısı yeterli derecede olmalıdır. Ortamdaki havanın kirden, bakteriden arınmış hava ile yer değiştirmesine havalandırma denir. Havalandırma iki şekilde yapılır. Bunlar; doğal havalandırma ve suni havalandırmadır.

• Doğal havalandırma

Kapı ve pencereler karşılıklı açılarak yapılan havalandırmadır. Havalandırma işlemi yapılmadan önce işlem ve nedeni hastaya anlatılır. Hastanın hava akımından korunması ve oda ısısına göre giyinmesi gerekir.

• Suni havalandırma

Havalandırma sistemlerinin kullanılmasıyla sağlanır. Bu tür havalandırmada özel araçlar kullanılır. Örneğin; klimalar ve vantilatörler bu amaç için kullanılabilir. Klima ya da vantilatör çalışırken hava akımından korumak amacıyla hastanın üzeri örtülür.

Aydınlatma

Hasta odalarının aydınlatılmasının istenen düzeyde olması, hastanın rahat bir ortamda olmasını ve yapılacak işlemlerin kolay yürütülmesini sağlar. Aydınlatma, doğal ve suni aydınlatma olarak ikiye ayrılır.

• Doğal aydınlatma

Güneşten yararlanarak elde edilen aydınlatmadır. Güneşin sağlık açısından önemli rolü vardır. Güneş insana neşe verir, çocukların gelişmesinde rol oynar; doğal ısı verir ve kapalı alanları aydınlatarak kişiyi rahatlatır. Hasta odalarında güneşten yeterince faydalanabilmek için pencerelerin ve perdelerin uygun olması gerekir.

• Suni aydınlatma

Aydınlatmanın elektrik ile sağlanmasıdır. Elektrikle aydınlatmada, ışığın çok parlak olmamasına, doğrudan göze gelmemesine dikkat edilmelidir. Ortamın genel aydınlanması yeterli olmalıdır. Suni aydınlatmada ışığın yeterli olması, hemşirelik bakımı ve tedavi için uygun ortam oluşturulmasında ve güvenliğin sağlanmasında önemlidir. Geceleri hastaların fazla ışıktan rahatsız olmamaları ve güvende olmaları için hafif ışık veren, ışığı duvara veya tavana dağıtan lambalar kullanılmalıdır.

Isı ve nem

Hasta odalarında ısı, ortalama 18-22  0C’dir. Bu ısı  yazın ve kışın muhafaza edilmelidir. Yazın bu ısı, odanın kapısını, penceresini açarak veya soğutma cihazları (klima, vantilatör vb.) kullanarak temin edilir. Kışın ise kalorifer ve klima ile muhafaza edilir. Bazı uygulamalarda oda ısısı yükseltilmesi gerekebilir (yatak banyosu gibi). Solunum yolları mukozasındaki siliaların görevini yerine getirebilmesi için mukus ile nemlendirilmiş olması gerekir. Mukozalardaki kuruma enfeksiyonlara yatkınlığı artırır. Bu nedenle solunan ortamın nemlendirilmesi önemlidir. Hasta odası havasının, nem oranı %30-60 arasında olmalıdır. Gerekli durumlarda hastanın soluduğu havanın nemi özel cihazlarla artırılabilir.

Gürültü

Gürültü, önemli bir stres kaynağıdır. Hastaların hastanede sakin bir ortama gereksinimi vardır. Hastaların rahatsız olmamaları için gürültüye yol açabilecek uyaranların en aza indirilmesi gerekir. Yapılan araştırmalarda, hastaları rahatsız eden gürültü çeşitlerinin personel konuşmaları, ayak sesi, hasta bağırmaları, telefon zili, yemek, pansuman arabalarının ve asansör kapılarının sesi olduğu tespit edilmiştir.

Gürültüyü önlemede alınacak tedbirlerden başlıcaları;

• Yüksek sesle konuşulmaması gerektiği uyarılarını yapmak,
• Çağrı sistemlerinin sesinin iletişimi engellemeyecek şekilde azaltılmasını sağlamak,
• Hareketli araçların tekerleklerinin lastikle kaplanmasını sağlamak,
• Malzeme seçiminde gürültüyü iletmeyen malzemeleri tercih etmek,
• Gürültü olduğunda, ziyaretçileri uygun bir şekilde uyarmak,
• Ses çıkarmayan ayakkabı veya terlik giymek,

• Hastane genelinde personele gürültü ve etkileri ile ilgili seminer verilmesini sağlamaktır.

HASTA ÜNİTESİNDE BULUNMASI GEREKEN MALZEMELER VE ÖZELLİKLERİ

Hasta üniteleri, hastanın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmelidir. Hasta odasında, karyola, yatak (şilte), yatak takımları (nevresim, battaniye yastık gibi), etajer, çağırma zili, sandalye, merkezi oksijen sistemi, sakşın sistemi ve tekerlekli yemek masası bulunur.

Hasta Karyolası

Karyola; ayakucu, başucu istendiğinde yükseltilip alçaltılabilen özellikte mekanik olarak ayarlanabilmeli; ayağı tekerlekli hareket ettirilebilme ve kilitlenme özelliğine sahip olmalıdır. Hastaya pozisyon vermeye uygun, dayanıklı ve ekonomik olmalıdır. Her iki tarafında güvenlik amacıyla korkulukları bulunmalıdır.

Hasta yatağı (şilte)

Hasta yatağının; ortopedik, vücut mekaniğine uygun, havalanabilir ve rahat olması gerekir. Hastanın uyuması, tedavi sürecinin devam etmesi için önemli bir faktördür. Yatak, vücudun yatarken normal anatomik duruşuna uygun sertlikte ve rahat olmalıdır. Yatakların dezenfekte edilmesi uygun olmadığından iyi korunması gerekir. Bunun için yatak koruyucu kullanılır. Bilinçsiz ya da yatağa bağımlı hastalar için şişme (havalı) veya su yatakları tercih edilir.

Yastık

Yastık, çeşitli boyutta ve kalınlıkta olabilir. Pamuktan, kuş tüyünden, elyaftan, sünger parçalarından ve yünden yapılır. Kullanışlı ve rahat olmasına rağmen, temizliğinin hastane şartlarında zor olması nedeniyle yün yastık tercih edilmez. Yastığın kullanılış amaçları arasında; uyumak için başın altına koymak, hastaya pozisyon vermek ya da desteklemek, astımlı hastaların solunumunu rahatlatmak ve ekstremiteleri yükseğe kaldırmak sayılabilir. 

Yastık kılıfları

Yastık kılıfı, yastığın kirlenmesini önlemek amacıyla kullanılır. Pamuklu kumaş veya patiskadan yapılır. Yastığa rahat geçirebilmek için kılıf, yastıktan biraz büyük olmalıdır.

Ara muşambası

Ara muşambası, hasta yatağının kirlenmesini önlemek amacıyla kullanılır. Ortalama boyu 70-80 cm ve eni 60-70 cm olan muşambanın uçlarına, yatak şiltesinin altına sıkıştırmak için 40-50 cm genişliğinde kumaş eklenir. Tek kullanımlık ara bezleri tercih edilir. Acil servis, çocuk  servisi ve yoğun bakım gibi hasta yatağının sık kirlendiği ünitelerde, yatağı tamamen kaplayan muşamba çarşaflar kullanılabilir. Yatakla temas eden yüzü muşamba, hastayla temas eden yüzü pamuklu malzemeden yapılmış yatak koruyucular kullanılır.

Ara çarşafı

Ara çarşafı, ara muşambasının üzerini örtmek amacıyla kullanılır. Genellikle iki metre eninde, bir metre boyunda yapılır. Ara çarşafı yoksa alt çarşafı katlanarak aynı amaçla kullanılabilir. Günümüzde ara muşambası ve ara çarşafı yerine hazır alt bezi de kullanılmaktadır.

Yatak çarşafı

Yatak çarşafı, keten, pamuklu kumaş veya patiskadan yapılır. Çarşafın eni ve boyu yatağın (şiltenin) altına girebilecek büyüklüktedir. Günümüzde köşeleri ve kenarları lastikli çarşaflar da

Nevresim

Nevresim, pamuklu veya patiska kumaştan yapılır. İçine battaniye geçirilerek kullanılır. Battaniyeleri içine alabilecek büyüklükte olmalıdır.

Pike

Pike, hafif, yıkanabilir ve pamuklu kumaştan yapılır. Nevresimle birlikte ya da tek olarak kullanılır.

Battaniye

Battaniye, sentetik ve yün karışımından yapılır. Tercihen nevresimin içine geçirilerek kullanılır. Tek olarak da kullanılabilir. Kullanışlığı açısından hafif olanı tercih edilir.

Yemek masası

Yemek masası, yüksekliği ayarlanabilen, tekerlekli, yatak üzerinde kolay hareketiyle yemek yemeyi kolaylaştıran masadır.

Sandalye

Hasta ya da refakatçinin oturabileceği sandalyelerin, dayanıklı ve rahat olması gerekir. Mümkünse koltuk tercih edilmelidir. Kolay temizlenebilen, üzerinde mikroorganizma barındırmayan malzeme ile kaplanmış olması tercih edilmelidir.

Etajer

Etajer, hastanın bardak, su, peçete gibi günlük kullanabileceği eşyalarını koyabileceği çekmeceli küçük dolaptır.

HASTA YATAĞI

Hasta, günün çoğunu yatağında geçirir. Bu nedenle hasta yatağının temiz ve rahat olması, hastayı fiziksel ve psikolojik olarak etkiler. Hasta yatağı düzenli ve temiz olmalıdır.

Yatağın Yapılması

Yatak, bir ya da iki kişi tarafından yapılabilir. Yatak yapımında; vücut mekaniğine uyulması, zaman ve enerjiden tasarruf edilmesi, dayanıklı ve hijyenik malzeme kullanılması önemlidir.

Uygulamada kullanılan malzemeler

• Eldiven
• Yatak koruyucu
• Yatak çarşafı
• Ara muşambası
• Ara çarşafı
• Nevresim
• Yastık kılıfı
• Battaniye
• Pike

İçinde Hasta Bulunan Yatağın Yapılması

Yataktan kalkamayan, yatağa bağımlı hastaların yatak takımlarını değiştirmek amacıyla yapılır.

Uygulamada kullanılan malzemeler

• Eldiven (gerekirse iki çift)
• Yatak çarşafı
• Ara muşambası (Alt bezi de kullanılabilir.)
• Ara çarşafı
• Nevresim
• Battaniye
• Pike
• Yastık kılıfı
• Kirli torbası / arabası
• Temizlik bezi
• Sürgü veya ördek (gerekirse)
• Paravan

 Dikkat edilecek noktalar

• Hastanın mahremiyetini koruyarak üstünü açmamaya özen gösterilir.
• Hasta yatağının etrafına paravan veya perde çekilir.
• Hastanın üşümemesi için oda sıcaklığına dikkat edilir.
• Hastayla iletişim kurarak uygulama yapılır.

YATAK ÇEŞİTLERİ

Hasta yatakları kullanım amacına göre farklı şekillerde yapılır.

Kapalı Yatak

Hasta taburcu olmuş ise kapalı yatak yapılır.

Uygulamada kullanılan malzemeler

• Eldiven
• Yatak koruyucu
• Ara muşambası
• Ara çarşafı
• Yatak çarşafı
• Nevresim
• Battaniye
• Pike
• Yastık kılıfı
• Kirli torbası ya da arabası
• Temizlik bezi
• Dezenfektan solüsyon

Açık Yatak

Malzemeler, kapalı yatak yapımında olduğu gibidir. Yatak yapımında aynı uygulama basamakları sırasıyla uygulanır. Farklı olarak açık yatakta, pike ve nevresim çarşaf üzerine tamamen örtülmez. Pike ve nevresim üçlü şekilde katlanarak yatağın ayakucuna konur. Pike ve nevresim birlikte kullanılacağı gibi tek olarak da kullanılabilir 

Ameliyat Yatağı

Hastanın ameliyat sonrası bakımı için hazırlanan yatak çeşididir. 

Ameliyat yatağının kullanım amaçları

• Cerrahi girişim geçiren hastanın enfeksiyondan korunması,
• Anestezi  ve  cerrahi  girişim  sonunda  hastanın  vücut  sıcaklığının korunması,
• Hastanın kazalardan korunması,
• Kusma ve aspirasyon riskine karşı önlemlerin alınmasıdır.

Ameliyat yatağı yapımında kullanılan malzemeler ve uygulama basamakları boş yatak yapımında olduğu gibidir. Farklı olarak nevresim ve pike boydan boya yatağın sağ veya sol tarafına katlanır veya ayakucuna konur.

Hasta yastığı, başucuna dik olarak yerleştirilir veya yatağın yakınına konur. Kusma olasılığına karşı aspirasyon riskini önlemek için hasta, yastıksız, baş yana çevrilerek yatırılır ve hasta yatağı yakınına disposible böbrek küvetler konulmalıdır.

Şok Yatağı

Yatak yapımında açık yatak yapımı uygulama basamakları uygulanır.

Burada hastaya şok pozisyonu verilir. Bunun için;

• Hasta, sırt üstü yatırılır.
• Hastanın başı, ince bir yastıkla veya yatak başucu hafif kaldırılarak yükseltilir.
• Göğüs, karın ve kalçalar düz pozisyonda tutularak hayati organlara kan akımını artırmak amacıyla bacakların altına diz altı yastığı ya da yastık konulur. Yatağın ayakucu yükseltilerek de aynı pozisyon verilir.

YATAN HASTA İÇİN ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Güvenli bir ortamın sağlanmasında özellikle kazalardan, yangından, enfeksiyondan ve çevre kirliliğinden korunmak esastır.

Hastanın, hastane ortamına uyumunu sağlamak ve olası kazalar, enfeksiyonlar gibi ona zarar verecek durumlardan korunması için önlemlerin alınması gerekir.

Bunlar:

• Düşmeyi engellemek amacıyla karyola kenarlıklarını ve gerekirse tespit edicilerin kullanılması,
• Hemşirelik uygulaması için indirilen karyola kenarlığının kaldırılması,
• Hastanın ihtiyaçlarını karşılayacak etajerin, yemek   masasının, sandalyenin hastanın ulaşabileceği yakınlıkta, yatağına yakın olarak yerleştirilmesi,
• Çağırma zilinin hastanın her zaman rahatlıkla ulaşabileceği yerde olması, hasta yatağı yapımı sırasında hastada bulunan kateter ve direnlerin yerinden çıkmamasına dikkat edilmesi alınacak güvenlik önlemlerinin başlıcalarıdır.